โครงการ DRIVE MAESOT

โครงการจัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด
เพื่อการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เมืองและนำไปสู่การผลักดันและขับเคลื่อนเชิงปฏิบัติ

1. ที่มาและความสำคัญ

          เนื่องด้วยสถาบันพระปกเกล้าและเทศบาลนครแม่สอด ดำเนินการความร่วมมือเพื่อดำเนินโครงการเพื่อพัฒนากลไกการบริหารจัดการเชิงพื้นที่อย่างบูรณาการและมีประสิทธิผล (The new integrated-effective area-based management) ที่ได้รับการสนับสนุนจากองค์การความร่วมมือระหว่างประเทศแห่งญี่ปุ่น (Japan International Cooperation Agency: JICA) และ National Graduate Institute for Policy Studies (GRIPS) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนากลไกการบริหารจัดการเชิงพื้นที่อย่างบูรณาการและมีประสิทธิผลในฐานะกลไกการบริหารจัดการเชิงพื้นที่รูปแบบใหม่ของการบริหารงานภาครัฐไทย 2) นำร่องทดลองใช้กลไกการบริหารจัดการเชิงพื้นที่อย่างบูรณาการและมีประสิทธิผล และ 3) ร่างหลักสูตรฝึกอบรมเพื่อเสริมสร้างความรู้การบริหารจัดการเชิงพื้นที่อย่างบูรณาการและมีประสิทธิผลให้กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียนั้น

          ภายใต้การดำเนินการดังกล่าว ได้มีการสำรวจแนวโน้ม ทิศทาง นโยบายในการพัฒนาพื้นที่ ทั้งที่เป็นโครงการความร่วมมือ/กรอบความตกลงในระดับประเทศ อันได้แก่ โครงการพัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง (Greater Mekong Sub-region: GMS) กรอบความตกลงอาเซียนว่าด้วยการอำนวยความสะดวกในการขนส่งสินค้าผ่านแดน (ASEAN Framework Agreement on the Facilitation of Goods in Transit) ปฏิญญาพุกาม (BAGAN Declaration) หรือกรอบความร่วมมือทางเศรษฐกิจอิรวดี- เจ้าพระยา-แม่โขง (Ayeyawady - Chao Phraya – Mekong Economic Corporation Strategy: ACMECS) ข้อตกลงภายใต้องค์การการค้าโลก (WTO: World Trade Organization) เป็นต้น กรอบนโยบายส่งเสริมเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ข้อกฎหมาย ระเบียบต่าง ๆ ในพื้นที่ อาทิ ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ พ.ศ. 2556 และนโยบายส่งเสริมเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ โดยคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ประกอบกับการนำแนวคิด/แนวทางการจัดระบบบริหารจัดการที่เอื้อต่อการสร้างศักยภาพของพื้นที่ ซึ่งเป็นการรวบรวมแนวทางในการพัฒนาพื้นที่ที่ปรากฎในต่างประเทศ มาเป็นกรอบในการวิเคราะห์หลัก

          จากนั้น คณะนักวิจัยได้ดำเนินการระบุผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด โดยให้ความสำคัญกับภาคเอกชน รวมไปถึงภาคประชาสังคม และส่วนราชการในพื้นที่ ดังที่ปรากฎตารางต่อไปนี้

          ทั้งนี้ ในการระบุผู้มีส่วนได้ส่วนเสียนั้น คณะนักวิจัยได้ดำเนินการจัดประชุมหารือรับฟังความเห็น ข้อเสนอแนะเพื่อวิเคราะห์สภาพปัญหาในพื้นที่ พบว่า สิ่งที่ขาดหายไปในกระบวนการผลักดันให้พื้นที่สามารถพัฒนาไปสู่การเป็นพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษแม่สอดได้นั้น ก็คือ “หน่วยงานที่จะเป็นหน่วยเชื่อมต่อระหว่างแนวนโยบายจากส่วนกลาง และสามารถรายงานสภาวะ สภาพปัญหา รวมถึงตัดสินใจเบ็ดเสร็จในพื้นที่ได้อย่างทันท่วงที” และการที่เขตเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด ไม่มีการศึกษาถึงศักยภาพในการพัฒนาเมือง และทิศทาง/เป้าหมายปลายทางที่ควรจะเป็นของพื้นที่ที่ชัดเจน ทั้งที่ในพื้นที่มีกลไกการดำเนินงาน ได้แก่ คณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษตาก ซึ่งประกอบไปด้วยผู้แทนจากหน่วยงานในพื้นที่ และภาคเอกชน จำนวน 68 คน โดยแบ่งเป็น 5 คณะ ประกอบด้วย
                (1) คณะทำงานด้านสิทธิประโยชน์ การตลาด และการประชาสัมพันธ์
                (2) คณะทำงานด้านแรงงาน สาธารณสุข และความมั่นคง
                (3) คณะทำงานด้านโครงสร้างพื้นฐานและด่านศุลกากร
                (4) คณะทำงานด้านการจัดหาที่ดินและบริหารจัดการ  
                (5) คณะทำงานด้านการพัฒนากำลังคน และส่งเสริมคุณภาพชีวิต
          มีอำนาจหน้าที่ชัดเจนแยกตามคณะทำงานแต่ละด้าน มีรองผู้ว่าราชการจังหวัดตาก 2 ท่าน ทั้งด้านความมั่นคง และด้านเศรษฐกิจและสังคม เป็นหัวหน้าคณะทำงาน แต่กระนั้น การพัฒนาพื้นที่ก็ยังคงประสบปัญหา ซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้    

ทำให้ในเบื้องต้นต้องมีการดำเนินการผลักดันให้เกิดหน่วยดังกล่าวขึ้น ภายใต้ชื่อ “ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด” เพื่อให้มีบทบาทในการสนับสนุนแนวทางการพัฒนาดังกล่าวได้ต่อไป

2. เป้าหมายและผลผลิตจากการดำเนินงาน
   ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษเมืองแม่สอด เพื่อการจัดทำแผนยุทธศาสตร์พื้นที่และนำไปสู่การผลักดันและขับเคลื่อนเชิงปฏิบัติ

3. ระยะเวลาการดำเนินงาน
    ให้ดำเนินงานตั้งแต่เดือนสิงหาคม – พฤศจิกายน พ.ศ.2561

4. แผนการดำเนินงานโครงการจัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาเมืองแม่สอด เพื่อการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เมืองและนำไปสู่การผลักดันและขับเคลื่อนเชิงปฏิบัติ
   แผนการดำเนินงานประกอบด้วย 3 ขั้นตอนที่สามารถดำเนินการพร้อมกัน ดังนี้1Xการตั้งคณะทำงานเพื่อการจัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาเมืองแม่สอด เพื่อการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เมืองและนำไปสู่การผลักดันและขับเคลื่อนเชิงปฏิบัติ ในพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด จังหวัดตาก

          1.) การตั้งคณะทำงานมีวัตถุประสงค์เพื่อเปิดพื้นที่สำหรับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่อการพัฒนาเศรษฐกิจในพื้นได้เข้ามามีส่วนร่วมในการนำเสนอความเห็นต่อศักยภาพ ทิศทาง เป้าหมาย รวมไปถึงองค์ประกอบที่ต้องดำเนินการผลักดันให้พื้นที่มีศักยภาพในการพัฒนาอย่างแท้จริง ทั้งนี้ หน่วยที่ทำหน้าที่ขับเคลื่อนหลักในช่วงแรกจึงควรเป็นหน่วยงานด้านวิชาการ ซึ่งได้แก่ สถาบันพระปกเกล้า
               การทำงานของคณะทำงานฯ ควรนำเอาทุกภาคส่วนมาทำงานและให้ความเห็น ได้แก่ 1) ฝ่ายเทศบาลนครแม่สอด และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ 2) ฝ่ายวิชาการ ได้แก่ สถาบันพระปกเกล้า 3) ฝ่ายภาครัฐในพื้นที่ 4) ฝ่ายนักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญ 5) ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม
          การกำหนดองค์ประกอบของคณะทำงาน ประกอบด้วย

•       โครงสร้างองค์การ
•       องค์ประกอบและคุณสมบัติของ คณะกรรมการบริหารศูนย์ฯ ควรครอบคลุมทั้งภาครัฐ เอกชน ท้องถิ่น วิชาการ ชุมชน ประชาสังคม
•       กำหนดภารกิจหน้าที่ เช่น การรวบรวมฐานข้อมูลในเชิงพื้นที่ นโยบายการพัฒนาในและนอกพื้นที่ เป็นกลไกปรึกษาหารือให้กับจังหวัด กบจ. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น คณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษตาก ฯลฯ
•       กลไกบริหารจัดการ/แนวทางการดำเนินงาน
•       แหล่งทุน ทรัพยากร สถานที่จัดตั้งสำนักงาน และบุคลากร ฯลฯ

          นำเสนอและพิจารณารายชื่อ "คณะกรรมการบริหารศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาเมือง" จากทั้งภาครัฐ เอกชน วิชาการ ท้องถิ่น ชุมชน และประชาสังคม
          จัดประชุมคณะกรรมการบริหารศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาเมือง เพื่อแบ่งบทบาทหน้าที่และความรับผิดชอบ โดยผู้ว่าราชการจังหวัด ลงคำสั่งแต่งตั้ง “คณะกรรมการบริหารศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาเมือง” ที่ได้รับการพิจารณาสรรหาและคัดเลือก และให้ถือว่าเป็นกลไกหนึ่งในการบริหารงานเชิงยุทธศาสตร์ของจังหวัด 

          2) การดำเนินงานศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาเมือง กำหนดกรอบแนวทางการดำเนินงานของศูนย์ฯ ได้แก่
              (2.1) สร้างพื้นที่สนทนาใหม่ ๆ เพื่อสรุปความเห็น แนวโน้ม ทิศทาง เป้าหมายของพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษแม่สอดที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน
              (2.2) แนวทางการรวบรวม/พัฒนาระบบฐานข้อมูล และชุดข้อมูลที่จำเป็นต่อการจัดวางยุทธศาสตร์การพัฒนาเมือง
              (2.3) แนวทางศึกษา วิจัย และพัฒนาข้อเสนอการพัฒนาเมืองที่เหมาะสมกับพื้นที่
              (2.4) แนวทางการจัดเวทีประชุมรับฟังความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stakeholder)
              (2.5) ผลักดันแนวทางการพัฒนาพื้นที่เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมต่อการเข้ามาของนโยบายจากส่วนกลาง นักลงทุนจากทั้งในและต่างประเทศ 

          3) การนำเสนอข้อมูล ผลการศึกษา และทางเลือกต่างๆ สอบถามความคิดเห็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และประชาชน เพื่อสร้าง “ฉันทามติร่วมกัน” และจัดทำร่างแผนยุทธศาสตร์พัฒนาพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนย่อย ได้แก่
              1) การจัดประชุมรับฟังความคิดเห็น และข้อเสนอแนะได้ผ่านกลไกเดิม หรือสร้างกลไกใหม่เพิ่มเติม คือ กลไกเดิม เช่น เวทีประขาคมท้องถิ่น เวทีประชาคมของส่วนราชการต่าง ๆ ที่มีอยู่เดิม และกลไกใหม่ เช่น การสร้างเวทีประชาคมเพื่อการพัฒนาเมืองขึ้นใหม่เป็นการเฉพาะ การนำเสนอโดยหน่วยงาน/องค์กรที่มีประสบการณ์ในการผลักดันพื้นที่ เช่น KKTT
              2) ศูนย์ฯ นำข้อมูลที่ได้จากการประชุมในขั้นตอนย่อยที่ 1) มาพัฒนาตามความเหมาะสม และนำมาจัดทำ “ร่างแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาพื้นที่เขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษแม่สอด”
              3) นำร่างแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาเมือง ข้อมูล และข้อคิดเห็นต่าง ๆ เข้าสู่ที่ประชุมคณะกรรมการบริหารแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาเมือง คณะกรรมการร่วมภาครัฐและและเอกชนเพื่อแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจ (กรอ.) จังหวัด คณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษตาก และคณะกรรมการบริหารงานจังหวัดแบบบูรณาการ (กบจ.) ตามลำดับ